ROGALIN: wieś położona malowniczo na prawym brzegu Warty z jej licznymi rozlewiskami i nadrzecznymi łąkami zaliczana jest do najpiękniejszych miejsc Wielkopolski. Wspaniałe okazy starych dębów tworzą tu jedno z największych skupisk w Europie. Rogalin leży na trasie między Kórnikiem a Mosiną, 25 km na południe od Poznania.
Niewielka wieś, korzeniami sięgająca początku XIII w. swą sławę zawdzięcza pięknemu położeniu, ciekawej historii i niemal nienaruszonej kompozycji zespołu pałacowo-parkowego z galerią obrazów- głównej siedziby zasłużonego dla Polski rodu Raczyńskich. Przed jego powstaniem w istniejącym tu wcześniej dworze urodził się Krzysztof Arciszewski, słynny admirał floty holenderskiej i generał artylerii króla Władysława IV.
Rogalin stał się centrum życia towarzyskiego, politycznego i kulturalnego w latach 70-tych XVIII w. kiedy w nowo wzniesionym pałacu Kazimierz Raczyński podejmował rzesze gości. Będąc już wówczas pisarzem wielkim koronnym, następnie starostą generalnym Wielkopolski i Marszałkiem Nadwornym Koronnym kształtował zarówno politykę sprzyjającą reformatorskim planom Stanisława Augusta jak i miejscowy gust artystyczny. Budowę, a następnie klasycystyczną modernizację swojej rokokowej siedziby Raczyński powierzył najlepszym artystom z kręgu królewskiego, wśród nich J. Ch. Kamsetzerowi i D. Merliniemu. Dzieło to kontynuowali jego następcy, w tym wnuk Edward, który już w warunkach utraconej niepodległości nadał założeniu romantyczny charakter. Reprezentacyjne wnętrza pałacu otrzymały wówczas nową empirową dekorację, a salę balową zamieniono na neogotycką Zbrojownię z narodowymi pamiątkami. Wtedy zapewne otoczenie pałacu z rokokowym ogrodem poszerzono o park krajobrazowy z wiekowymi dębami.
Ważną częścią rezydencji stał się też kościół-mauzoleum, który w podziemiach mieści kryptę grobową o neogotyckiej dekoracji, na zewnątrz natomiast przypomina słynną antyczną świątynię zw. Maison Carée w Nîmes.
Do tradycji muzealnych zapoczątkowanych przez Zbrojownię, będącą w istocie pierwszą izbą muzealną w Wielkopolsce, nawiązał Edward Aleksander Raczyński, który dla pomieszczenia stworzonej przez siebie kolekcji współczesnego malarstwa wybudował w 1910r. w Rogalinie publicznie dostępną galerię. W swej nowoczesnej koncepcji nawiązywała ona do pierwszej tego typu realizacji w Polsce, jaką była poznańska galeria Atanazego Raczyńskiego wzniesiona w 1829r. obok publicznie dostępnej biblioteki jego brata Edwarda. Dziełem Edwarda Aleksandra było też przekształcenie dawnej sali biesiadnej w pałacu na neobarokową bibliotekę według projektu krakowskiego architekta Z. Hendla, z której być może korzystali także goście - J. Malczewski, J. Mehoffer, M. Wywiórski czy H. Sienkiewicz.
W okresie międzywojennym pałac będący siedzibą Rogera Adama Raczyńskiego, ówczesnego Wojewody poznańskiego i Ambasadora RP w Rumunii, był nadal chętnie odwiedzany przez przedstawicieli świata polityki i kultury. Podczas II wojny światowej siedziba została zaanektowana przez Hitlerjugend Gebietsfuhrerschule, a po jej zakończeniu działał w niej m.in. ośrodek kolonijny i szkoła.
W 1949 r. powstał tu Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu. Zwieńczeniem mecenasowskiej działalności rodu było powołanie w 1991r. przez Edwarda Bernarda, ostatniego męskiego potomka, Prezydenta RP na Uchodźstwie, Fundacji im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu. Zgodnie z wolą fundatora dzieła sztuki należące do rodziny mają być publicznie udostępniane w rogalińskiej siedzibie i poznańskim Muzeum.
Autorzy: Joanna Nowak, Ewa Leszczyńska
